صور خیال در قصاید سیف فرغانی

چکیـده سیف فرغانی یکی از شاعران کمتر شناخته شده ی زبان و ادبیات فارسی می باشد که در اواخر قرن هفتم و دهه ی آغاز قرن هشتم می زیسته است. به سبب هجوم مغول به ایران، وی نیز مانند برخی دیگر از بزرگان علم و ادب، شهر و دیار خود را ترک نمود و مدّتی در تبریز و سپس در آقسرا که جزو ترکیه ی فعلی است؛ مقیم گشت. از میان شاعران بزرگ، با سعدی مکاتبه داشته و در قصاید متعدّد به ستایش سعدی و شعر او پرداخته است. از شبـاهت غـزل های سیف به غـزل های سعـدی کـه بگـذریم؛ در قصیده همچون سعدی عــارفی دنیــا دیده، حکیم و مصلح اجتمـاعی است. قـرآن و حدیث را خمیر مـایه ی شعرش قـرار داده و بـا زبـانی هنری درصدد است تا مسیر حرکت حاکمان را از ستمگری و ناراستی، به عدل و داد و راستی سوق دهد. از آن جا که شعر، بدون عنصر خیال، از دایره ی شعر بودن، خارج می شود؛ ولی، میزان حضور عنصر تخیّل در شعر شاعران متفاوت است. قصاید سیف، در ردیف هنری ترین قصاید شعر فارسی است. کمتر بیتی را در آن ها می توان یافت که از تشبیه و استعاره بی بهره باشد. او شعر و خیال را در خدمت اهداف دینی و اجتماعی و عرفانی قرار داده است. برجسته ترین صور خیال در قصـاید سیف، تشبیه می بـاشد که تشبیهـات مفصـل، اضـافه تشبیهی، حسی به حسی، مفرد به مفرد و مفروق در انواع خود بالاترین بسامدها را به خود اختصاص داده اند و از میان انواع استعاره، مجاز و کنایه بالاترین بسامدها به ترتیب مربوط به استعاره ی مصرحه، مجـاز به علاقه ی جزء و کل و کنایه ی فعل یا مصـدر می باشد. در این پایان نامه، «انواع صور خیال در قصاید سیف فرغانی» از نظر بیانی، در شش فصل مورد مطـالعه قرار می گیرد. فصل اول: تعاریف و کلیّات. شامل: سیر علوم بلاغی، بیان، صور خیال، شرح حال شاعر و ویژگی های سبکی و زبـانی شعر وی. فصل دوم: تشبیه. شامل: بررسی انواع تشبیه و جایگاه هر یک در قصاید سیف فرغانی. فصل سوم: موادّ تشبیه. شامل: تحلیل و بررسی موادّ تشبیه از لحاظ عناصر به کار رفته در طرفین تشبیه (مشبه و مشبهٌ به) که شامل پانزده بخش می باشد که هر بخش نیز چهارده زیر مجموعه دارد. فصل چهارم: استعاره. شامل: بررسی انواع استعاره از لحاظ مصرّحه، مکنیّه و تبعیّه. فصل پنجم: مجاز. شامل: انواع مجاز با توجّه به علاقه های آن. فصل ششم: کنایه. شامل: بررسی انواع کنایه از نظر صفت، موصوف و فعل یا مصدر. واژگـان کلیدی: سیف فرغـانی، شعر، صور خیال، تشبیه، موادّ تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه.